المان شهری چیست | آشنایی با مفهوم، اهمیت و نحوه استفاده از نمادهای شهری
المان شهری؛ راهی برای زیبا و کاربردی‌کردن شهرها
المان شهری برای بیشتر ما نامی آشنا و یادآور مجسمه‌ها، تصاویر و طراحی‌های خاصی است که در گوشه‌وکنار شهرها وجود دارند. المان‌ها ممکن است نمادی از یک موضوع خاص یا معرف فرهنگ یک قوم و جامعه باشند. این عناصر همچنین کاربردهای زیادی در شهرسازی دارند و علاوه بر زیباسازی فضای شهری که رایج‌ترین کاربرد آن‌ها است، در فرهنگ‌سازی و جذب توریست و اقتصاد یک شهر هم تأثیرگذار هستند.
المان یا مبلمان شهری چیست؟
المان شهری که با اسامی دیگری مانند مبلمان یا نماد شهری هم شناخته می‌شود، مجموعه‌ای از تجهیزات، اشیا، دستگاه‌ها، عناصر و… است که باهنر معماری، گرافیک و… طراحی شده و در گوشه‌وکنار شهرها قرار دارد. این المان‌ها که برای زیباسازی فضای شهر یا رساندن مفهومی خاص در بخشی از فضاهای عمومی شهر قرار می‌گیرند و بعضی از آن‌ها برای شهروندان کاربردی هستند. المان یا مبلمان شهری در واقع تجهیزاتی هستند که زندگی در فضای شهرها را برای شهروندان ساده‌تر می‌کنند. این نمادها انواع مختلفی دارند و با اهداف متفاوتی مورداستفاده قرار می‌گیرند.
انواع المان شهری
المان‌های شهری انواع مختلفی دارند و هر نوع آن‌ها دارای کاربردی متفاوت و مشخص است. رایج‌ترین انواع المان‌ها عبارت‌اند از:
- المان نمایشی که صرفاً جنبه زیبایی و هنری دارد. این المان‌ها مفهوم و پیام خاصی ندارند و صرفاً برای زیبا کردن محیط استفاده می‌شوند. المان‌های نمایشی ممکن است به‌صورت پراکنده در پارک‌ها و… قرار بگیرند یا در گالری‌ها و… به نمایش در بیایند
- المان بیانی، دقیقاً نقطه مقابل المان نمایشی است و با هدفی مشخص در یک فضای عمومی قرار می‌گیرد. نصب المان بیانی معمولاً در پرترددترین نقطه یک شهر یا بخش اصلی آن مانند میدان اصلی انجام می‌شود تا بیشتر شهروندان با آن روبرو شوند
- المان عملکردی برخلاف دو مورد قبلی نه برای زیبایی و نه برای انتقال پیام، بلکه برای راحتی زندگی شهروندان و عملکردی خاص ساخته می‌شوند. ایستگاه اتوبوس، دکه‌های روزنامه، سطل زباله در معابر و… از نمونه‌های المان عملکردی هستند
اهمیت استفاده از مبلمان شهری
استفاده از المان یا مبلمان در شهرها اهداف مختلفی دارد. شهرداری‌ها همه‌ساله هزینه زیادی را صرف المان‌های داخل شهر می‌کنند تا به‌وسیله آن‌ها با شهروندان ارتباط گرفته، پیغامی را به آن‌ها برسانند یا زندگی در آن شهر را برای شهروندان راحت‌تر کنند. مهم‌ترین دلایل استفاده از المان شهری موارد زیر هستند.
زیباسازی شهر
زیباسازی محیط شهری را می‌توان اولین و اصلی‌ترین اهمیت استفاده از المان‌ها دانست. تمام شهرداری‌ها موظف هستند که محیط شهری را به‌گونه‌ای ایجاد کنند که شهروندان از زندگی در آن لذت ببرند. این موضوع به‌خصوص در مناسبت‌های خاص اهمیت بیشتری دارد. به‌عنوان‌مثال در کشورهای خارجی بیشترین و زیباترین المان‌ها در کریسمس و در کشور ما در فصل بهار و ایام نوروز استفاده می‌شوند.
راحتی شهروندان در کنار زندگی باکیفیت
یکی از مهم‌ترین اهداف استفاده از المان شهری، راحتی شهروندان در کنار زندگی باکیفیت است. برای مثال سطل آشغال، یکی از وسایلی است که برای تمیزی شهر و استفاده راحت شهروندان در مناطق مختلف یک شهر قرار داده می‌شود. در بعضی شهرها اما با رنگ‌کردن یا طراحی سطل آشغال‌هایی با شکل هندسی خاص، علاوه بر پاکیزگی شهر و زندگی راحت و سالم شهروندان، کیفیت زندگی آن‌ها را هم از طریق زیبایی فضای شهر افزایش می‌دهند.
جذب توریست و مسافر
جذب توریست و مسافر یکی دیگر از دلایل اهمیت استفاده از المان‌های شهری است. برای مثال بیشتر ما پاریس را با برج ایفل یا نیویورک را با مجسمه آزادی می‌شناسیم. همه ساله افراد زیادی به این دو شهر سفر می‌کنند تا این المان‌ها را از نزدیک تماشا کنند. استفاده درست و به جا از المان‌های خاص و خلاقانه، تاثیر زیادی در جذب گردشگر و توریست دارد.
نمایش هویت شهری
اهمیت دیگر استفاده از المان‌های شهری نشان دادن هویت یک شهر یا حتی منطقه‌ای است که المان در آن قرار دارد. از نمونه‌های این موضوع می‌توان به تندیس‌های یادبودی یا افتخار آفرینی‌هایی که در پارک‌ها و… قرار داده می‌شود، اشاره کرد.
ویژگی‌های مهم برای طراحی و استفاده از مبلمان شهری
همان‌طور که گفته شد، المان‌های شهری با اهداف مختلفی استفاده می‌شوند. زمانی می‌توان به تمام اهداف در طراحی و استفاده از المان‌ها دست پیدا کرد که تمام یا بعضی از ویژگی‌های زیر در طراحی و ساخت المان در نظر گرفته شده باشد.
کاربردی‌بودن
اولین و مهم‌ترین ویژگی که در طراحی و ساخت المان‌های شهری باید به آن توجه داشت، کاربردی‌بودن آن‌ها است. در انواع المان‌ها گفته شد که هر المان با هدفی خاص طراحی می‌شود و در هدف خود باید کاربردی باشد. برای مثال اگر المانی برای انتقال یک مفهوم خاص طراحی می‌شود باید توانایی انتقال آن مفهوم را به بهترین و ساده‌ترین شکل داشته باشد.
هماهنگی با دیگر المان‌های شهری
یکی دیگر از موضوعاتی که در طراحی و اجرای المان‌های شهری باید به آن توجه کرد، هماهنگی المان با دیگر نمادها و عناصری است که در شهر استفاده شده‌اند. به‌عنوان‌مثال اگر المان‌های یک منطقه مربوط به یک مراسم خاص مانند نوروز هستند، بهتر است در نزدیکی آن منطقه المان شهری با موضوعی متفاوت نصب نشود.
مقاومت
المان شهری باید نسبت به باد، باران، برف و… مقاومت مناسبی داشته باشد. این موضوع به‌خصوص در المان‌های عملکردی اهمیت بیشتری دارد. در غیر این صورت هزینه رسیدگی، تعمیر و مرمت آن‌ها برای شهرداری بسیار سنگین خواهد بود.
مبلمان شهری در زندگی روزمره
هرچند تعریف المان شهری برای بیشتر ما مجسمه‌ها، تابلوها، پوسترها و سایر اشیایی است که برای زیبایی شهر استفاده می‌شوند؛ اما باتوجه‌به مطالب گفته شده، المان‌ها مفهوم وسیع‌تری دارند و بعضی از آن‌ها همه‌روزه مشاهده یا استفاده می‌شوند؛ اما کمتر کسی با آن‌ها آشنایی دارد. رایج‌ترین المان‌ها یا مبلمان شهری که بیشتر ما روزانه با آن‌ها سروکار داریم، عبارت‌اند از:
- ستون‌های تبلیغاتی
- خطوط عابر پیاده
- تابلوی مغازه‌ها، مطب‌های پزشکی و…
- پلاک‌ها
- بیلبوردهای تبلیغاتی
- فواره و آب‌نما
- گلدان
- چراغ‌های راهنمایی رانندگی، نورافکن و…
المان‌های شهری عناصری با کاربرد و مفاهیم متنوع
المان شهری مفهومی پرکاربرد است که اگر به‌درستی استفاده شود، علاوه بر زیبایی شهر امکان بالابردن کیفیت زندگی شهروندان آن منطقه را نیز دارد. المان‌ها می‌توانند انتقال‌دهنده یک مفهوم باشند یا شهر را به منطقه‌ای توریستی و جذاب برای مسافران تبدیل کنند. البته به شرطی که طراحی و انتخاب آن‌ها بادقت و رعایت اصولی خاص انجام شود.
